Pulsuz bilməcələr
Pazl — ən geniş yayılmış tapmaca oyunlarından biridir. O, eyni ölçüdə olan bir çox hissəyə bölünmüş düz səthli bir şəkildən ibarətdir. Düzülməzdən əvvəl hissələr qarışdırılır və oyunçunun vəzifəsi parçaları rənglərə və teksturalara görə düzəldərək şəkli yenidən yığmaqdır.
Şəkildə hər şey təsvir oluna bilər: portret, mənzərə, natürmort, abstraksiya, film və ya cizgi filmi səhnəsi. Nə qədər rəngarəng və çoxrəngli olarsa, onu toplamaq bir o qədər asan olar. Əksinə, monoton şəkilləri toplamaq üçün daha çox vaxt tələb olunur.
İngilis dilində jigsaw puzzle “lobzik tapmacası” kimi tərcümə olunur və əvvəllər pazllar həqiqətən də lobzik vasitəsilə sərt materiallardan kəsilərək hazırlanırdı.
Mütəxəssislərin fikrincə, bu cür tapmacaları toplamaq məntiqi, diqqəti və kiçik motorikanı inkişaf etdirir, eləcə də hissələri və bütöv bir şəkli birləşdirmək bacarığını artırır. Bu gün pazl toplamaq həm uşaqlar, həm də böyüklər arasında geniş yayılmış bir məşğuliyyətə çevrilib və həyatımızın ayrılmaz hissəsinə dönüb.
Oyunun tarixi
Bu günkü formada pazlın ixtira edilməsinə əsas verən tapmaca, ingilis kartoqrafı Con Spilsberi tərəfindən hazırlanmışdır. O, 1766-cı ildə dünya xəritəsinin taxta bir əsas üzərinə yapışdırılıb, dövlət sərhədlərinə uyğun olaraq hissələrə kəsilməsindən ibarət idi. Bu tapmaca, Spilsberinin tələbələrinin yaddaş əsasında dünya xəritəsini yenidən yığması üçün bir tədris vasitəsi kimi istifadə olunurdu.
1906-cı ildə lobziklərin yaranması ilə belə tapmacaların istehsalı (dissection adlanan) asanlaşdı və onlar jigsaw puzzle adlanmağa başladı. Beləliklə, jigsaw ingilis dilində “lobzik” mənasını verir. Əvvəlcə pazllar əyləncə üçün deyil, tədris məqsədi ilə istifadə olunurdu. Onların hissələri kənar çıxıntılar və ya yuvalara malik deyildi və müəyyən ölçüdə olan sərt əsasın içərisinə yerləşdirilirdi.
XX əsrin əvvəllərində pazllar İngiltərədə geniş yayıldı, daha sonra isə ABŞ-da və kütləvi istehsala buraxıldı. Bahalı və işlənməsi çətin olan ağac əvəzinə, daha yumşaq və elastik karton istifadə olunmağa başlandı. 1909-cu ildə ABŞ-da hissələri bir-birinə bağlanan, müasir görünüşlü ilk pazl istehsal olundu.
Bir əsr keçməsinə baxmayaraq, istehsal texnologiyası demək olar ki, dəyişməyib: üzərində şəkil olan karton vərəqlər kəsici ştamplarla bir çox hissəyə bölünür, daha bahalı növlər isə təbii ağacdan hazırlanır və elektrik lobziki ilə kəsilir. Keçmişdə bu iş əl ilə aparılırdı, bu gün isə CNC dəzgahlarında, hazır maket və matrislərə əsasən həyata keçirilir.
Maraqlı faktlar
Pazlın ilk ortaya çıxmasından cəmi bir əsr keçməsinə baxmayaraq, bu tapmaca növü artıq dünya üzrə məşhur olub və bir çox maraqlı faktlar və rekordlarla əhatə olunub.
- Dünyanın ən böyük pazlı 2018-ci ildə Dubayda yaradılmışdır. O, Birləşmiş Ərəb Əmirliklərinin qurucusu və ilk prezidenti Zayed ibn Sultan Əl Nəhyanın portretini əks etdirirdi. Pazlın sahəsi 6000 kvadratmetrdən çox, hissələrin sayı isə 12 320 idi.
- Ən çox hissəyə malik olan pazl 2011-ci ildə Vyetnamda hazırlanmışdır. O, 551 232 hissədən ibarət idi. Yığılmış pazlın ölçüsü 14,85×23,20 metr təşkil edirdi. Tapmacanı 1600 Ho Chi Minh İqtisadiyyat Universitetinin tələbəsi 17 saat ərzində yığmışdır.
- Ən kiçik hissələrə malik pazl 2022-ci ildə İtaliyada hazırlanmışdır. Onun hər bir hissəsinin sahəsi 0,36 sm²-dən az idi. Yığılmış pazlın ölçüsü 6,5×5,5 sm idi və 99 hissədən ibarət idi.
- 1000 hissədən ibarət bir pazlın ən sürətli yığımı 2018-ci ildə Böyük Britaniyada Sara Mills tərəfindən həyata keçirilmişdir. O, pazlı 1 saat 52 dəqiqəyə yığmış və bu rekord Ginnesin Rekordlar Kitabına daxil edilmişdir.
- Dünyanın ən bahalı pazlı 2005-ci ildə The Golden Retriever Foundation hərracında 27 min dollara satılmışdır. O, təbii ağacdan əl ilə hazırlanmış, 467 hissədən ibarət olmuş və pişiklər, quşlar, atlar və itləri təsvir etmişdir.
- Ən böyük pazl kolleksiyasına Braziliyalı Luiza Figueiredo sahibdir. O, 1047 müxtəlif pazldan ibarət bir kolleksiyaya malikdir və ilk pazlını 1967-ci ildə almışdır.
XXI əsrdə insanları bu sadə və asan oyuna nə cəlb edir, demək çətindir. Müxtəlif masaüstü və kompüter oyunlarının geniş çeşidinə baxmayaraq, pazllar hələ də böyük populyarlığa malikdir.
XX əsrdən fərqli olaraq, indi pazlları yalnız fiziki şəkildə deyil, həm də kompüter və ya mobil cihaz ekranında toplamaq mümkündür. ABŞ-da 2020-ci ildə təqdim edilən ən böyük onlayn pazl 1,2 milyon hissədən ibarət olmuşdur və bu, hələ də rekord deyil. Daha sadə tapmacalar sevənlər üçün 50 və ya 100 hissədən ibarət standart pazllar mövcuddur.
Onlayn pazl toplamaq faydalı və maraqlı bir fəaliyyət hesab olunur. Qaydaları bildikdə, tapmaca ilə asanlıqla məşğul ola bilərsiniz və maraqlı vaxt keçirə bilərsiniz.
